Biografische gegevens

Herman Damen
geb.  Wehl, 1945
woonplaats: Huissen (gem. Lingewaard)

opleidingen:
– onderwijzersopleiding, Maastricht/Arnhem, 1961-1965
– studie Nederlands en filosofie, Utrecht
– studie handvaardigheid MO-A en –B, Akademie voor Beeldende Vorming, Amersfoort, 1971-1976

beroep:
– (visueel) dichter / beeldend kunstenaar
– onderwijzer, Utrecht, 1965-1972
– docent beeldhouwen/hout/plastisch vormgeven, Vrije  Akademie, Zevenaar, 1975-1979
– docent kunsthistorisch schetsen/mediadidactiek, Akademie voor Beeldende Vorming, Amersfoort, 1976-1977
– docent beeldende en audiovisuele vorming, Sociale Academie, Arnhem, 1977-1996
– docent kunstzinnige vorming, Andreas SG en Candea College, Zevenaar/Duiven, 1979-2010

Publicaties konkrete/ visuele poëzie

2.1  Zelfstandig

– in: AH, alle nummers (1966-1972)
– in: Vers Univers, 4-5-6 (1967)
– in: Subvers, 1 (1970), 3-4 (1971) en 5 (1972)
– in: De Tafelronde XII (3-4), XIII (3-4), XIV (5-6), XV (1-2-3-4)
– in: Integration,7/8-10; Tool, 6;  Bolletino Tool, 1;  Geiger, 3;  Lotta Poetica,  1-5;
– in: Dictionnaire des littératures parallèles (ed. Agentzia);  Rohbo;  Schön-Geist, 10;  Pro;
– in: Experiment, 1;  Signal;  Pages, 2;  Dust directory of little magazines;  Fleye-press;  Diagonal Cero
– in: l’Humidité, 9;  Ovum, 10
– in: Chicago Review, Poesia Visiva, vol. 26, nr. 3; ed. University of Chicago, 1973
– in: Opus  international, nr. 47; ed. G. Fall (en J.C. Lambert), Parijs, 1973
– in: Bloknoot, nr.8; ed. r. van aarssen, e.a., Arnhem, 1973
– in: Lijstebrij, uitg. t.g.v. Boekenweek 1973
– in: Chapman, modern Dutch and Flemish literature; vol.2, nrs 5-6; ed. Perrie, Hamilton (Schotland), 1974
– in: Visible Language; vol. VIII, nr. 4; ed. the Cleveland Museum of Art, Cleveland, 1974
– in: Atlas van de Nederlandse letterkunde; ed. B. Bakker, Amsterdam, 1979
– in: Blauwdruk, literatuur voor de bovenbouw; ed. Malmberg, Den Bosch, 1982
– in: Imagining Language; ed. J. Rasula en S. McCaffery, the MIT Press, Cambridge (USA), 1998
– in: Zieteratuur, concrete en visuele poëzie uit Nederland en Vlaanderen; ed. Passage,Groningen, 2010
– in: Vorm en Visie, geschiedenis van de concrete en visuele poëzie in Nederland en Vlaanderen; ed. Poëziecentrum, Gent, 2014

–  Microfiche (met documentatie van vergankelijke poëzie); eigen beheer (in ts. AH, nr. 6), 1968
–  Verbosonies; ed. Bulkowski, Düsseldorf (tape) en ed. Amodulo Brescia (cassette), 1971
–  Prentbriefkaarten; eigen beheer, Utrecht,1967-1972 en ed. Exp/Press, Utrecht, 1971-1972 (nrs. 4-5)
–  Twee fonografieken; ed. Subvers, IJmuiden (tijdschr.nr. 5), 1972
–  Twee verbosonieën; eigen beheer (ts. AH, nr 0), Utrecht, 1972
–  Poesia Visiva; ed. Studio Brescia, Brescia, 1972
–  Thanksgiving Pentagon; ed. Amodulo, Brescia, 1972
–  Het Know-how Boek, 1972 (voorgenomen boekuitgave, ed. Amodulo, Brescia en animatiefilm, VPRO/H. Keller)
–  Langer Vers, taal mobiliseren 1966-1972; eigen beheer, Utrecht, 1973
–  Zintuigtaal (Kinesic language); ed. Exp/Press, Utrecht, 1973
–  $.Junta, dia-boek; eigen beheer, Utrecht, 1973

2.2  In groepsverband

– cat. expo ?Konkrete Poëzie, klankteksten, visuele teksten (boek + LP)  Amsterdam, 1970
– cat. expo Text-Buchstabe-Bild, Zürich, 1970
– cat. expo Konkrete Poëzie, Eindhoven/Keulen, 1971
– cat. expo Internationale Poesia Visiva, Antwerpen/Gent,1972-1973
– cat. expo Visuele Poëzie, Aalst, e.a., 1973
– cat. expo Kijkkijk, Hilversum, 1973
– cat. expo Woord-Beeld-Werkelijkheid, Utrecht/Enschede, 1974
– cat. expo Taalbeeld-Beeldtaal, Amsterdam, 1975
– Totaal; ed. Bert Bakker, Den Haag/Amsterdam, 1976
–  zie ook Bloemlezingen

Tentoonstellingen van konkrete/visuele poëzie

3.1 Zelfstandig

– 1972  Studio Brescia
– 1973  Galerie Ulft
– 1973  Taal mobiliseren (rubriek Verbosonika), radio-uitzending,  Hilversum
– 1974  Akademie voor Beeldende Vorming, Amersfoort
– 1975  Ode to gravity: the sound poetry of Herman Damen, radio-uitzending  RadiOM, V.S.
– 1976  Galerie Ulft
– 2014  Liemers Museum Zevenaar

3.2  In groepsverband

– 1967  Denise Davy, Paris; Celbeton, Dendermonde; Art Association, London; Thurrock College, Essex;
Festival Knokke, België (experimentele muziek, klankteksten)
– 1968  Römerhallen, Frankfurt; Brazilia 73, Vancouver-Victoria-Toronto; Workshop festival, Manchester;
Parolesui mori, Fiumalbo (Modena); Palazzo dei diamanti, Ferrara; Gallery 212, Belgrado-Zagreb;
Olympic Village, Mexico; Aberystwyth arts festival, London; Press exchange, London; Arts laboratory,   London;
Gallery number ten, London; Pavilions in the parks, London
– 1969  Karnhoval, Rieti; Centro documentazione visiva, Piacenza; Théâtre de poche, Bienne; Suolo, Milano;
Instituto torcuato de tella, Buenos Aires; Hatton gallery, Newcastle; Festival 200, Charlottenborg; NCRV-  studio,
Hilversum; Town hall, Marciano
– 1970  Helmhaus, Zürich; Museo del castello, Brescia; ?Konkrete Poëzie, Stedelijk Museum, Amsterdam;
Galerie de Tor, Amsterdam
– 1971  Kunstgebäude am Schlossplatz, Stuttgart; Institut für moderne Kunst, Nürnberg; Haus Rosenthal, Selb/Bayern;
Jihlava gallery, Bro; de Kargadoor, Utrecht (verkoop-expo. Grafisi voor Vietnam); Konkrete Poëzie, de   Krabbedans,
Eindhoven en Belgiënhaus, Köln; Text-ljud-kompositioner IV (Fylkingen-festival), Stockholm; Arti et   Amicitiae, Amsterdam;
Centro Tool, Milano; Museum Liverpool
– 1972  Ulstermuseum, Belfast; Museum Oxford; U-gallery, Montevideo; Studio Santandrea, Milano; Galeria Il canale,
Venezia; Midland group gallery, Nottingham; New Reform Gallery, Aalst; Centro Tool, Milano; Otagawa and   Gallery
Haremaumau, Hiroshima; Centro d’Arte Santelmo, Salo; Internationale Poesia Visiva, galerie Buytaert/   I.C.C., Antwerpen;
Studio Brescia, Brescia; Galerie S.I.K. (Kontrapunkt), Wroclaw
– 1973  Internationale Poesia Visiva, galerie Foncke, Gent; Studio 3bi, Bolzano; Centro Sei, Bari; Galeria Daniel,   Madrid;
Visuele Poëzie, Aalst (New Reform Gallery), Franeker (’t Coopmanshûs), Olst (Kasteel Groot-Hoenlo),
Nijmegen (De Lindenberg), Den Haag (Letterkundig Museum);  Rembrandtschool, Leiden; Pedagogische Academie,   Zeist;
University of Nevada, Las Vegas; Kijkkijk, expositie van Nederlandse visuele poëzie, de Vaart, Hilversum;
Poesia Visiva, Art4 Kunstmesse, Basel ; Kunstmesse, Düsseldorf; International Poetry Festival, Ivrea  (I);
Text-ljud  Fylkingen Festival, Stockholm (performance); Audition, bloemlezing verbosonisch werk, radio-  uitzending,
Hilversum, e.a.; Selektron, radio-documentaire, Hilversum; Museum voor hedendaagse kunst, Utrecht (edukatieve
tentoostelling; 1973/1974)
– 1974   Literair café de Engelbewaarder, Amsterdam; Woord-Beeld-Werkelijkheid, ’t Hoogt, Utrecht en TH Twente,
Enschede;  M.A.C. Universidade, Sao Paulo; Radio Pacifica, Berkeley; Boekhandel Lelystad;
Visuele poëzie, Vara-studio Hilversum, Felison,Beeckestijn, Velsen  + openb. Bibliotheken, Noord-Holland   (t/m april ’75);
– 1975  Visuele Poëzie, Badhuis, Gorcum, Kuiperspoort, Middelburg, Institut Neérlandais, Parijs;  Poetry International
(Visual), de Doelen, Rotterdam, ’t Hoogt, Utrecht;  Thorbeckeschool, Utrecht; Maagdenhuis, Amsterdam;
Visuele Poëzie, van Goghmuseum, Amsterdam; Taalbeeld-Beeldtaal, Kunsthistorisch Instituut, Amsterdam
– 1976  de Librije, Zwolle; International Visual Poetry, Rijkscentrum voor hoger Kunstonderwijs, Brussel
– 1977  Tekst in geluid (Text in sound), Stedelijk Museum (en erbuiten), Amsterdam,  ’t Venster, Rotterdam,
Literair Café en Kosmos, Amsterdam;  Visuele Poëzie, de Krabbedans, Eindhoven;
Visuele Poëzie en Kunst als Kommentaar (collecties voor rondreizende exposities), Nederlandse   Kunststichting (NKS),
Amsterdam  (1977 e.v.)
– 1978  Visuele Poëzie, Markt 17, Enschede
– 1979  La Poesia Visiva, Palazzo Vecchio, Florence
– 1980/1981  België-Nederland, knooppunten en parallellen in de kunst na 1945, Paleis voor Schone Kunsten, Brussel en
Museum Boymans, Rotterdam
– 1985  Visuelle Poesie, Kommunale Galerie, Rathaus Bielefeld
– 2004  Een boek is een boek is een boek (expo. Kunstenaarsboeken), Coda-museum, Apeldoorn
– 2012  Latent stare (type-design), Casco (bureau voor kunst, design, theorie), Utrecht

Artikelen

–  ‘Aspekten van de moderne powezie’
–  ‘Ontstaansgeschiedenis van de moderne powezie’
–  ‘Aantekeningen bij ‘objektivering’, ‘visualisering’ en ‘beeldvorming’ ‘
–  ‘Kinetische kunst’,  alle in AH, ts. voor verbaal-plasticisme, nr. 1-2, nov. 1966
–  ‘Aantekeningen bij verbofonische powezie’
–  ‘Empirisch onderzoek m.b.t. de visuele en auditieve powezie’
–  ‘Tijd en kunstwerk’, alle in AH, nr. 3-4, apr.1967
–  ‘Verbaal-Plasticisme, manifest’
–  ‘Taal om te ruiken’, beide in AH, nr. 5, okt.1967 en in Langer Vers, 1973,  p. 44 en 67
–  ‘Oproep’, in AH, nr.5, 1968 en  in Zintuigtaal, ed. Exp/Press, Utrecht, 1973, p.1
–  ‘Inleiding’ (veranderlijke/veranderbare powezie), in ts. AH, nr.6, 1968 en in Langer Vers, p.76
–  ‘Verbosonie en Fonografie’, in ts. AH, nr.8, 1968 en in Langer Vers, p. 95
–  ‘In-hibition’ (1969) in Langer Vers, p.111
–  ‘Towards a 3-dimensional pouitry’(1969) in de Tafelronde  XV, 3-4, 1970, p. 13 e.v. en in Langer Vers, p.118
–  ‘Incorporated Art’ (1971) in Langer Vers, p.141
–  ‘Zintuigpowezie’ (1971) in ts. AH, nr.9, 1972 , in Zintuigtaal en in Langer Vers, p.144
–  ‘Pouitry-in-motion’ (1972) in Langer Vers, p.161; ook in catalogus ‘herman damen: poesia visiva’, Studio Brescia, 1972
–  ‘In het teken van, voorlopig manifest van de nieuwe taal’ (1973, Clavin-Damen-Joseph-de Rook); in forum-uitnodiging
bij expo literair café de Engelbewaarder, Amsterdam, 1974 en in cat, expo Hilversum-Velsen, 1974
–  ‘Poiesis & Praxis, manifesto of semiotic  theatre’  in Opus international, nr. 47, ed. G. Fall, Parijs, 1973 , p.73
–  ‘Aantekeningen bij poesia visiva’ (1975): gedeelten eruit gebruikt in de cat. Taalbeeld-Beeldtaal
en in boekuitgave Totaal (zie verder)
–  ‘Bewustzijnsindustrie’  in cat. Taalbeeld-Beeldtaal , Kunsthist. Instituut, Amsterdam, 1975
–   Bijdrage aan ‘Visuele Poëzie, 6 vragen, 12 visies’, symposium bij expo. Taalbeeld-Beeldtaal,
Kunsthist. Instituut, Amsterdam, 1975
–  ‘Voorwoord’ en ‘H. Informatika’ in Totaal (nr. 1), ed. B. Bakker, Amsterdam, 1976, p.5 en 56

Tijdschriftuitgaven

–  AH, tijdschrift voor verbaal-plasticisme, nrs. 1-10 (0), 1966-1972
(diverse vormen: ‘boek’, enveloppe, koker, wegwerphandschoen, lp, single-record; oplage 100-300 exx.)

Recensies

–  Fons Sarneel, ‘Powezie voor mensen met gevoelige vingertoppen’, de Volkskrant, 17-12-1966
–  Maarten Beks, ‘Isolatie van poëtische kernen, bloemlezing uit de concrete poëzie’, de Gelderlander Pers, 1968
–  Maarten Beks, ‘Hersenkronkels in een muizestaart’, Limburgs Dagblad, 10-9-1969
–  Jan Bik, ‘Kijken in Ulft naar poëzie’, de Gelderlander, 3-4-1973
–  G. Schlimme van Brunswijk, ‘Concrete Poëzie’, Graafschapbode, 6-4-1973
–  Erik Slagter, ‘Langer  Vers, taal mobiliseren’,  Museumjournaal, serie 18, nr.4, 1973 (p.170)
–  Hans van Straten, ‘Powezie kun je ook eten’, Utrechts Nieuwsblad, 19-5-1973; Amersfoortse Courant, 2-6-1973
–  Hans van Straten, ‘Visuele Poëzie’, Haarlems Dagblad, 9-6-1973
–  Rein Bloem, ‘Tekens op de tast, visuele poëzie in het Letterkundig Museum’, Vrij Nederland, 6-10-1973
–  Jan Bik, ‘Herman Damen, de taalontwerper’, de Nieuwe Krant, 4-1-1974
–  ………., ‘Nixon waterproof?’, foto-vergelijking, de Volkskrant, 1-6-1974
–  Ad Breedveld, ‘Albert Heyn als taal’, de Vrije Socialist, nr. 2, 1974 (p.16-18)
–  Walter Barten, ‘Woord-Beeld-Werkelijkheid’, de Groene Amsterdammer, 1974
–  ………., ‘Poëzie’, Rotterdams Nieuwsblad, 13-6-1974
–  W. van der Beek, ‘Experimenteren met taal en typografie in Librije’, Zwolsche Courant, 14-4-1976
–  M. Chevalking, ‘Zweven tussen verbazing en commentaar’, de Gelderlander Pers, 2-4-2014

Essays, Educatieve uitgaven

–  Freddy de Vree, Herman Sabbe, e.a., artikelen in brochure n.a.v. colloquium ‘Moderne muziek en poëzie’, Knokke, 1967
–  Paul de Vree, artikelen in ‘Poëzie in fusie’, Lier, 1968
–  Felix Baumann, ‘Inleiding’ in cat.’Text-Buchstabe-Bild’, Zürich, 1970
–  Paul de Vree, Reinhard Döhl, Bob Cobbing, artikelen in cat. ‘?konkrete poëzie’, Stedelijk Museum, Amsterdam, 1970
–  Erik Slagter, ‘Concrete poëzie in Nederland en België’ in Streven XXIV, 1971
–  Rossana Apicella, “La poesia visiva di damen” in catalogus ‘herman damen: poesia visiva’, Studio Brescia, 1972
–  Gerrit Borgers, ‘Visie op visuele poëzie’ in Jaarboek Maatschappij der Ned. Letterkunde, 1972-1973
–  Erik Slagter, ‘Typografie als topografie’ in Ons Erfdeel, febr. 1973
–  Gerrit Borgers, Frank Gribling, Eldert Willems, G.W. Ovink, B.F. Scholz, G.J. de Rook, artikelen in
‘Visuele poëzie, zes visies’, Instituut voor Esthetica, Univ. van Amsterdam, 1975
–  Erik Slagter, artikelen in ‘Visuele poëzie, een bloemlezing konkrete en visuele gedichten’, Brussel/Den Haag, 1977
–  G.J. de Rook en Paul de Vree, artikelen in cat. ‘België-Nederland, knooppunten en parallellen in de kunst na 1945’,
Brussel/Rotterdam, 1980-1981
–  Th. de Bont-Lukassen, ‘Visuele poëzie, een poging tot interpretatie van enkele gedichten van Herman Damen’
(scriptie Ned. MO-B), Zwolle, 1985
–  H. Ottenhof, ‘In één oogopslag op de kop de viskom in’ in Maatstaf 45, 1997
–  H. Ottenhof, ‘De letter te lijf, beeldvorming van concrete en visuele poëzie in Nederland en Vlaanderen’
(dissertatie),  ed. DWZ/MAW, Zevenaar, 2005
–  R. Ramon, ‘Vorm en Visie, geschiedenis van de concrete en visuele poëzie in Nederland en Vlaanderen’, ed. Poëziecentrum, Gent (B), 2014

–  Erik Slagter, ‘Concrete poëzie, moderne literatuur, deel 5’, Thieme, Zutphen, 1971
–  G.J. de Rook, ‘Visuele poëzie’, informatie bij de rondreizende expo, Ned. Kunststichting, Amsterdam, 1977
–  Erik Slagter, ‘Visuele poëzie’, (schoolboek bovenbouw m.o.), Elsevier/Manteau, Amsterdam/Brussel, 1979

Bloemlezingen

–  Emmett Williams, ‘An anthology of concrete poetry’, ed. Something Else / H. Mayer, New York/Stuttgart, 1967
–  Paul de Vree, ‘Poëzie in fusie, visueel, konkreet, fonetisch’; ed. De bladen voor de Poëzie, Lier, 1968
–  J.C. Lambert, e.a., ‘Poésie en question’, Opus international, nr.40/41, ed. G. Fall, Parijs, 1973
–  Thomas Joyce, Alain Arias-Misson, ‘Poesia Visiva’, Chicago Review, vol. 26, nr.3, ed. University of Chic., 1973
–  G.J. de Rook, ‘Anthologie visuele poëzie’, ed. B. Bakker, Den Haag, 1975
–  G.J. de Rook, ‘Historische anthologie visuele poëzie’, ed. Rijkscentrum Hoger Kunstonderwijs, Brussel, 1976
–  Erik Slagter, ‘Visuele poëzie’, ed. Manteau, Brussel/Den Haag, 1977
–  K. ten Haaf, ‘Zieteratuur, concrete en visuele poëzie uit Nederland en Vlaanderen’, ed. Passage, Groningen, 2010

Aankopen

–  aankoop ‘Efficiency-beurs’ en ‘Beveiliging’ voor expo. Visuele Poëzie, 1977 e.v.
–  overname ‘Metro Amsterdam’ voor expo. Kunst als Kommentaar, 1977 e.v.
–  particuliere aankopen

Interviews

–  interview met Ch. Amirkhanian, ‘Ode to gravity: the sound poetry of Herman Damen’, A’dam, 1973

Activiteiten voor het kunstonderwijs

–  poëzie-projecten basis- en middelbaar onderwijs en buitenschools
(fantasie-training, taalspel, poëzie-theorie en -workshops)
–  beeldende en audiovisuele vorming, publiciteit, bewegwijzering, exposities, excursies, (totaal)theater-activiteiten
(middelbaar en hoger onderwijs, buitenschools)
–  zie ‘Ander Werk, educatief’